KITA mengalaminya sendiri, pada awal kemerdekaan, apabila sentimen perkauman melanda politik Sabah. Akibat sentimen perkauman itu, pembangunan Sabah tidak pesat. Malah ramai dikalangan ahli politik beranggapan, untuk apa memajukan kawasan bukan didiami etnik daripada kaumnya.
Sentimen perkauman ini bermula sejak tahun 1967, apabila berlaku persaingan sengit antara kaum bumiputera islam dan bukan pada PRU pertama negeri Sabah.
Pada PRU Sabah tahun 1967, walaupun UPKO, USNO dan SCA dalam satu pasukan- Sabah Alliance Party, namun pada PRU itu berlaku pertembungan sesama sendiri antara UPKO dan USNO.
Sentimen perkauman di Sabah sebenarnya bermula pada tahun 1967 kerana permainan politik. Atas sokongan daripada Kuala Lumpur, USNO yang dipimpin Tun Mustapaha mampu memperkuat cengkamannya kepada rakyat Sabah.
Melihat kepada cengakaman perkauman yang menebal ini, diikuti oleh pengislaman beramai-ramai oleh USIA, kemarahan daripada kaum bukan bumiputera islam membara, ibarat api dalam sekam.
Akhirnya Kuala Lumpur menyedari keadaan ini, atas sebab itu, bagi membendung sentimen perkauman, maka pemimpin Kuala Lumpur, melakukan agenda agar kerajaan Usno perlu diganti ertinya juga mengganti kepimpinan Tun Mustapha.
Untuk mengalahkan Usno pimpinan Tun Mustapha tidak mudah. Hanya melalui pemimpin USNO sahaja, Tun Mustapha boleh ditumbangkan. Atas sebab itulah Parti Berjaya ditubuhkan oleh Datuk Harris Salleh menteri kewangan cabinet Tun Mustapha. Parti Berjaya kemudian diketuai oleh Tun Fuad Stephen selepas meletakan jawatan sebagai TYT Sabah.
Pada PRU-Sabah 1976, Parti Berjaya menang dengan memperolehi 28 kerusi dan Usno 20 daripada 48 kerusi Dewan Undangan Negeri Sabah.
Kemenangan Berjaya, kerana kaum cina berpaling tadah daripada Tun Mustapha. Keputusan ini bertolak belakang dengan keputusan PRU-1967, di mana kaum cina kokoh bersama Tun Mustapaha. Sebagai catatan, kedudukan kawasan DUN Sabah pada tahun 1976 adalah 20 kawasan majoriti bumiputera islam, 20 kawasan bumiputera bukan islam dan 8 kawasan kaum cina.
Semasa kerajaan Berjaya daripada tahun 1976-1985, isu perkauman cuba diruntuhkan oleh Datuk Harris, antaranya apabila Pesta Keamatan dijadikan Pesta Rakyat. Harris mengambil pendekatan membangun kawasan-kawasan tanpa mengira suku kaum yang mendudukinya. Datuk Harris menubuhkan berbagai GLC antaranya KPD, SAFODA, SAMA, Ko-Nelayan dan berbagai agensi lain, semata-mata untuk membangun semua lapisan masyarakat.
Walaupun Harris cuba meruntuhkan tembok perkauman, namun isu itu timbul semula, apabila Datuk Pairin Kitingan (kini Tan Sri) dipecat daripada Parti Berjaya kerana masalah politik dalaman dalam Parti Berjaya.
Isu kaum ditiupkan oleh Pairin bermula pada PRK-Tambunan tahun 1984. Isu perkauman terus dimainkan melalui Parti PBS yang Pairin tubuhkan.
Pada PRU-1985, Parti PBS yang ditubuhkan sebelum PRU-Sabah tahun 1985 menumbangkan kerajaan Berjaya. Keputusan PRU itu, PBS menang 25 kerusi, Usno 16, Berjaya 6 dan 1 calon bebas. Keputusan ini menunjukkan bahawa mana-mana kaum yang disokong kaum cina; parti itulah menjadi pemenang. Ertinya sejak tahun 1967 hingga tahun 1985, kaum cina adalah KING Maker dalam politik Sabah.
Sejak tahun 1985 Parti PBS mengamalkan politik perkauman yang sungguh tebal, walaupun dipertengahan pemerintahannya ada kalangan pemimpin bumiputera islam menyertainya antaranya Lajim Ukin, Baharom Titingan, Hassan Alban Sandukong, Jabar Khan, Salleh said, Abas Ali, Pandikar, Juhar Mahiruddin, Saman Ghulam, Mohamdin Ketapi dan beberapa pemimpin islam lagi. Di antara pemimpin islam itu, hanya Baharom, Lajim, Abas serta Mohamdin yang mampu menang di kawasan-kawasan yang ditandinginya.
Agar PBS kelihatan mewakili semua kaum di Sabah, maka pemimpin Islam dilantik sebagai ADUN dilantik antaranya Saman Ghulam dan Salleh Said. Saman pernah dilantik sebagai Pembantu Menteri. Sementara Pandikar yang membubarkan Parti Bersih untuk menyertai PBS dilantik sebagai Speaker DUN Sabah.
Disebabkan sokongan kaum bukan putera islam dan sedikit kaum bumiputera islam dan sokongan padu kaum cina pada PBS, maka PBS tidak pernah kalah dalam sebarang pilihanraya. Kalau bukan kerana pemimpin cina dalam PBS keluar daripada parti itu untuk menubuhkan parti SAPP, pemimpin PBS seperti Bernard Dompok dan Joseph kurup serta Bumburing keluar menubuhkan parti masing-masing- PDS (kini UPKO), PBRS-oleh Joseph Kurup dan Jeffery Kitingan, PBS tidak mudah kehilangan kuasa.Selain itu, PBS menjadi lemah, ekoran keluarnya Parti itu daripada BN pada tahun 1990 semasa diambang pengudian.
Sentimen perkauman ini bermula sejak tahun 1967, apabila berlaku persaingan sengit antara kaum bumiputera islam dan bukan pada PRU pertama negeri Sabah.
Pada PRU Sabah tahun 1967, walaupun UPKO, USNO dan SCA dalam satu pasukan- Sabah Alliance Party, namun pada PRU itu berlaku pertembungan sesama sendiri antara UPKO dan USNO.
Sentimen perkauman di Sabah sebenarnya bermula pada tahun 1967 kerana permainan politik. Atas sokongan daripada Kuala Lumpur, USNO yang dipimpin Tun Mustapaha mampu memperkuat cengkamannya kepada rakyat Sabah.
Melihat kepada cengakaman perkauman yang menebal ini, diikuti oleh pengislaman beramai-ramai oleh USIA, kemarahan daripada kaum bukan bumiputera islam membara, ibarat api dalam sekam.
Akhirnya Kuala Lumpur menyedari keadaan ini, atas sebab itu, bagi membendung sentimen perkauman, maka pemimpin Kuala Lumpur, melakukan agenda agar kerajaan Usno perlu diganti ertinya juga mengganti kepimpinan Tun Mustapha.
Untuk mengalahkan Usno pimpinan Tun Mustapha tidak mudah. Hanya melalui pemimpin USNO sahaja, Tun Mustapha boleh ditumbangkan. Atas sebab itulah Parti Berjaya ditubuhkan oleh Datuk Harris Salleh menteri kewangan cabinet Tun Mustapha. Parti Berjaya kemudian diketuai oleh Tun Fuad Stephen selepas meletakan jawatan sebagai TYT Sabah.
Pada PRU-Sabah 1976, Parti Berjaya menang dengan memperolehi 28 kerusi dan Usno 20 daripada 48 kerusi Dewan Undangan Negeri Sabah.
Kemenangan Berjaya, kerana kaum cina berpaling tadah daripada Tun Mustapha. Keputusan ini bertolak belakang dengan keputusan PRU-1967, di mana kaum cina kokoh bersama Tun Mustapaha. Sebagai catatan, kedudukan kawasan DUN Sabah pada tahun 1976 adalah 20 kawasan majoriti bumiputera islam, 20 kawasan bumiputera bukan islam dan 8 kawasan kaum cina.
Semasa kerajaan Berjaya daripada tahun 1976-1985, isu perkauman cuba diruntuhkan oleh Datuk Harris, antaranya apabila Pesta Keamatan dijadikan Pesta Rakyat. Harris mengambil pendekatan membangun kawasan-kawasan tanpa mengira suku kaum yang mendudukinya. Datuk Harris menubuhkan berbagai GLC antaranya KPD, SAFODA, SAMA, Ko-Nelayan dan berbagai agensi lain, semata-mata untuk membangun semua lapisan masyarakat.
Walaupun Harris cuba meruntuhkan tembok perkauman, namun isu itu timbul semula, apabila Datuk Pairin Kitingan (kini Tan Sri) dipecat daripada Parti Berjaya kerana masalah politik dalaman dalam Parti Berjaya.
Isu kaum ditiupkan oleh Pairin bermula pada PRK-Tambunan tahun 1984. Isu perkauman terus dimainkan melalui Parti PBS yang Pairin tubuhkan.
Pada PRU-1985, Parti PBS yang ditubuhkan sebelum PRU-Sabah tahun 1985 menumbangkan kerajaan Berjaya. Keputusan PRU itu, PBS menang 25 kerusi, Usno 16, Berjaya 6 dan 1 calon bebas. Keputusan ini menunjukkan bahawa mana-mana kaum yang disokong kaum cina; parti itulah menjadi pemenang. Ertinya sejak tahun 1967 hingga tahun 1985, kaum cina adalah KING Maker dalam politik Sabah.
Sejak tahun 1985 Parti PBS mengamalkan politik perkauman yang sungguh tebal, walaupun dipertengahan pemerintahannya ada kalangan pemimpin bumiputera islam menyertainya antaranya Lajim Ukin, Baharom Titingan, Hassan Alban Sandukong, Jabar Khan, Salleh said, Abas Ali, Pandikar, Juhar Mahiruddin, Saman Ghulam, Mohamdin Ketapi dan beberapa pemimpin islam lagi. Di antara pemimpin islam itu, hanya Baharom, Lajim, Abas serta Mohamdin yang mampu menang di kawasan-kawasan yang ditandinginya.
Agar PBS kelihatan mewakili semua kaum di Sabah, maka pemimpin Islam dilantik sebagai ADUN dilantik antaranya Saman Ghulam dan Salleh Said. Saman pernah dilantik sebagai Pembantu Menteri. Sementara Pandikar yang membubarkan Parti Bersih untuk menyertai PBS dilantik sebagai Speaker DUN Sabah.
Disebabkan sokongan kaum bukan putera islam dan sedikit kaum bumiputera islam dan sokongan padu kaum cina pada PBS, maka PBS tidak pernah kalah dalam sebarang pilihanraya. Kalau bukan kerana pemimpin cina dalam PBS keluar daripada parti itu untuk menubuhkan parti SAPP, pemimpin PBS seperti Bernard Dompok dan Joseph kurup serta Bumburing keluar menubuhkan parti masing-masing- PDS (kini UPKO), PBRS-oleh Joseph Kurup dan Jeffery Kitingan, PBS tidak mudah kehilangan kuasa.Selain itu, PBS menjadi lemah, ekoran keluarnya Parti itu daripada BN pada tahun 1990 semasa diambang pengudian.
Akibat sentimen perkauman yang diamalkan PBS, maka kaum bumiputera islam merasa tertindas. Kaum yang terdiri daripada berbagai suku ini termasuk RUMPUN BAJAU di mana salah satu pemimpin daripada etnik itu adalah Tun Mustapha, Tun Sakaran Dandai, Tan Sri Pandikar, dan kemudian disusuli Salleh, Juhar dan Abdul Gafur Salleh, Karim Ghani mengatur berbagai langkah untuk mengembalikan kerajaan yang bukan berasas perkauman. Tun Mustapha mengambil keputusan membubarkan USNO dan menjemput Umno, kerana pengasas USNO berpandangan, USNO tidak mampu memenangi lagi sebarang pilihanraya, kerana akibat isu sentimen yang dilabelkan pada parti itu.
Kemasukan UMNO bertujuan selain untuk menstabilkan politik Sabah juga mengelak agar sentimen perkauman dihentikan. Atas sebab itu, Umno membuka keahlian kepada semua bumiputera atau keturunan tanpa melihat latar belakang kaum itu atau fahaman agama mereka.
Umno mengetuai parti-parti komponen BN pada PRU-1994, namun hanya menang 23 kerusi berbanding PBS 25. Beberapa bulan kemudian, kerajaan PBS tumbang kerana tiga ADUNYA keluar dan menyertai UMNO.
Untuk meredakan sentimen perkauman yang dimainkan selama 9 tahun oleh PBS, maka BN mengwujudkan Pengiliran Jawatan Ketua Menteri- Bumiputera Islam, Bumiputera Bukan Islam dan Kaum Cina. Akibat pengilirian jawatan Ketua Menteri itu, maka Sabah menyaksikan penggantian Ketua Menteri setiap 2 tahun. Antara mereka yang dilantik dalam sistem penggiliran itu adalah-Tun Sakaran Dandai-Datuk Salleh Said- Datuk Yong Teck Lee, Datuk Bernard Dompok, Datuk Osu Sukam, Tan Sri Chong Kah Kiat dan kemudian Datuk Musa Aman.
Datuk Musa Aman bernasib baik, kerana selepas dilantik, telah berlaku perubahan komposisi ADUN daripada 48 kepada 60. Pada kedudukan DUN dengan jumlah kerusi 48, taburan kaum adalah: 20 kerusi bumiputera islam, 20 kerusi bumiputera bukan islam dan 8 kerusi kaum cina. Pada kedudukan 60 kerusi DUN, komposisi berubah kepada 32 kerusi bumiputera islam, 20 kerusi bumiputera bukan islam dan cina tetap dengan 8 kerusi.
Berasaskan kepada komposisi baru itu, maka bumiputera islam mempunyai merit untuk menjadi Ketua Menteri, tanpa lagi berasaskan kepada pengiliran. Pada keadaan sekarang, jika bumiputera islam senantiasa bersatu sepertimana sokongan mereka terhadap parti Usno, baik semasa memerintah atau pembangkang, maka tidak mungkin lagi keadaan tahun 1967, 1976 dan 1985 berulang.
Sebenarnya keadaan ini sekarang ini menguntungkan semua pihak, kerana sentimen perkauman bukan lagi keutamaan. Perkara ini terlihat bagaimana Musa memerintah negeri, nampaknya semua kaum terlibat sebagai satu pasukan. Atas sebab itu, Timbalan Perhubungan Umno Negeri8-Datuk Salleh Said senantiasa menekankan, kerana semangat berpasukanlah, kerajaan negeri mampu membangun negeri. Sejak Musa mengambil jawatan Ketua Menteri, perekonomian negeri melonjak dengan cepat, selain kewangan negeri yang kokoh, juga bajet negeri yang membuat rekod, melepasi RM4bilion.
Petanda ekonomi semakin baik, apabila harga hartanah, jika sebelumnya jarang-jarang berharga jutaan, kini adalah fenomena biasa, harga rumah berkisar antara RM600,000 hingga jutaan.
Kemasukan Umno untuk meredakan sentimen perkauman terbukti membawa hasil yang baik kepada rakyat. Permainan politik berkurangan, kecuali mainan politik pembangkang daripada Semenanjung yang menular ke sini, kerana cita-cita Anwar mahu menjadi Perdana Menteri. Jika bukan kerana hasutan parti pembangkang daripada luar negeri ini, kestabilan politik Sabah akan senantiasa baik.
Sebagai contoh hasutan parti pembangkang dan pemimpinnya, SAPP keluar daripada BN selepas PRU-2008, ekoran gerakan 16 September Anwar, kononnya apabila Pakatan Rakyat membentuk kerajaan Pusat, maka salah timbalan perdana menteri adalah Datuk Yong Teck Lee.
Parti pembangkang juga berjaya menghasut pemimpin BN yang tamak untuk menyertai mereka antaranya Lajim ukin, Bumburing, Ibrahim Menudin, Yahya Lampung dan manakala pemimpin yang kemaruk mahu bertanding adalah Maijol Mahap.
Yakinlah apabila sentimen perkauman dilupakan, adalah pasti pembangunan Sabah berserta rakyatnya akan senantiasa berjalan sesuai dengan Halatuju Pembangunan Sabah.
Soal Ketua Menteri, bukan suatu persoalan, kerana, Musa masih bertenaga dan mampu menggayumi semua kaum di negeri ini. selain itu, Musa mendapat sokongan padu daripada majoriti pemimpin negeri ini. Perkara ini terlihat pada acara majlis berbuka puasa dan sambutan idul fitri baru-baru ini; malah pada sambutan Hariraya BN Kota Belud membawa TEMA- MENYOKONG KEPIMPINAN MUSA AMAN. Fikir-fikirkan lah.